Zaktualizowano dnia 16 października 2024
Dieta, jako sposób żywienia, może przybierać wiele form – w zależności od miejsca zamieszkania, stylu życia czy zapotrzebowania na składniki odżywcze. Na co dzień nie zawsze zwraca się uwagę na dobór posiłków; są jednak sytuacje, w których zaczyna to być konieczne – jak wtedy wygląda codzienne żywienie? Sprawdź, czym charakteryzują się poszczególne rodzaje diet leczniczych.
Rodzaje diet leczniczych – czyli jakich?
To, co zdrowy człowiek je na co dzień, określa się jako dieta podstawowa. Wybór posiłków jest wtedy zależny od indywidualnych preferencji, dostępności produktów czy czasu, który poświęca się na ich przygotowywanie. Jednak w momentach, kiedy pojawia się choroba, należy dokonać modyfikacji w codziennym żywieniu tak, aby odciążyć niektóre organy i wspomóc organizm w walce z chorobą. Wówczas zastosowanie znajdują różne rodzaje diet leczniczych.
W zależności od rodzaju schorzenia, dietetyk dobiera odpowiednią dietę leczniczą – zmienia ilość wybranych składników odżywczych lub eliminuje je całkowicie, dokonuje też zmian w podaży składników energetycznych. Taka dieta nie zawsze jest idealnie zbilansowana, patrząc na potrzeby zdrowego człowieka, jednakże jej stosowanie w procesie chorobowym jest zasadne ze względów terapeutycznych.
Diety lecznicze – rodzaje
Główną zasadą przy komponowaniu posiłków w poszczególnych rodzajach diet leczniczych jest to, aby były one jak najmniej zmodyfikowane względem diety podstawowej. Niektóre elementy jednak należy zmienić i w zależności od tego, jakie to zmiany, możemy wyróżnić następujące rodzaje diet:
- dieta lekkostrawna, w tym:
– lekkostrawna niskotłuszczowa,
– lekkostrawna niskobiałkowa,
– lekkostrawna, ograniczająca wydzielanie soków żołądkowych,
– lekkostrawna niskofosforanowa lub niskoszczawianowa; - dieta z ograniczeniem węglowodanów łatwoprzyswajalnych;
- dieta z ograniczeniem tłuszczu;
- dieta ubogoenergetyczna (redukcyjna);
- dieta płynna;
- dieta bogatobiałkowa;
- dieta bogatoresztkowa;
- dieta bezglutenowa;
- dieta LOW FODMAP;
- dieta redukcyjna
Jeżeli stan pacjenta wymaga dodatkowych modyfikacji, dietetyk wprowadza odpowiednie zmiany w przepisanym jadłospisie, która będzie stosowana w okresie leczenia.
Rodzaje diet leczniczych – charakterystyka
Pacjenci, którzy nie wymagają specjalnego żywienia, a także ci, którzy przebywają w sanatoriach czy innych ośrodkach zdrowia, korzystają z diety podstawowej. Jej zadaniem jest pokrycie zapotrzebowania na wszystkie składniki odżywcze i energetyczne, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Ma również na celu utrzymanie prawidłowej masy ciała oraz zachowanie zdrowia. W pozostałych przypadkach stosuje się następujące rodzaje diet leczniczych:
- Dieta lekkostrawna:
Podczas stosowania tej diety dobierane są produkty, które są łatwo strawne i nie wymagają znacznej obróbki przed zjedzeniem; ogranicza produkty ciężkie w trawieniu, tłuste i powodujące wzdęcia. Dieta ta zalecana jest przy schorzeniach układu pokarmowego, wrzodach żołądka i dwunastnicy czy chorobach nerek – w zależności od schorzenia, dokonuje się modyfikacji w ilości konkretnych elementów, które mogą obciążać dany organ. Dieta ta stosowana również jest podczas rekonwalescencji po zabiegach chirurgicznych oraz u osób z chorobami nowotworowymi.
- Dieta niskotłuszczowa:
Polega ona na ograniczeniu ilości kwasów tłuszczowych w posiłkach. Stosowana jest przy miażdżycy, chorobach układu sercowo-naczyniowego w celu zredukowania ilości cholesterolu LDL i trójglicerydów we krwi.
- Dieta niskoenergetyczna:
W tej diecie zastosowanie mają przede wszystkim produkty zbożowe, pieczywo razowe, otręby czy kasza gryczana – zwiększona ilość błonnika pozostawia wrażenie sytości, co pozwala na redukcję masy ciała. Zaleca się tu też spożywanie dużej ilości owoców i warzyw.
- Dieta niskobiałkowa:
Jadłospis przy tej diecie ogranicza podaż białka i ma zastosowanie u pacjentów z chorobami nerek lub wątroby.
- Dieta płynna:
Dieta o zmienionej konsystencji w formie płynu lub papki ma zastosowanie w chorobach jamy ustnej i przełyku, podczas utrudnionego gryzienia czy połykania; jest również przeznaczona dla osób, którym dokuczają nudności i biegunki.
- Dieta bogatobiałkowa:
Przeznaczona jest dla pacjentów będących w stanie wyniszczenia organizmu, przy chorobach nowotworowych, poparzeniach i stałych stanach gorączkowych. Zwiększona ilość białka sprzyja odbudowie tkanek.
- Dieta bogatoresztkowa:
Na diecie bogatoresztkowej wyklucza się wszystkie produkty wysokoprzetworzone, zawierające niezdrowe tłuszcze, dużo dodanego cukru, alkohol. Kładzie się nacisk na zwiększenie podaży błonnika oraz spożycia płynów. W przypadku standardowej, przeciętnej diety powinno to być 20-25 g na dobę. W leczniczej diecie bogatoresztkowej ilość tę zwiększa się nawet do 40-60 gramów dziennie. Dieta ta znajduje szerokie zastosowanie w przypadku leczenia zaparć oraz zaburzeń czynnościowych jelit. - Dieta eliminacyjna:
W tej diecie zostały usunięte składniki, które mogą uczulać pacjenta bądź nie są przez niego tolerowane. Może to być dieta bezmleczna, bezjajeczna, bezglutenowa lub bezlaktozowa; dodatkowo, w specjalnych przypadkach, ma zastosowanie dieta bezmięsna – służy ona do celów wyłącznie diagnostycznych, przy badaniach na krew utajoną. - Dieta LOW FODMAP:
LOW FODMAP to dieta lecznicza o małej zawartości fermentujących oligo-, di- i monosacharydów, a także polioli. Są to w dużej mierze szybko wchłanialne i łatwo fermentujące węglowodany, które przyjmuje się, że są odpowiedzialne za dużą część objawów chorobowych. Stosuje się ją w leczeniu IBS oraz SIBO, szczególnie po ukończonej terapii antybiotykami. Dieta polega na wykluczeniu żywności z wysoką zawartością FODMAP oraz stosowaniu produktów o niskiej zawartości FODMAP.Początkowo z diety wyklucza się wszystkie łatwo fermentujące pokarmy, a w późniejszym okresie wprowadza część z nich, by sprawdzić, które dokładnie produkty sprawiają, że dochodzi do zaostrzenia objawów choroby. Dodatkowo składniki żywieniowe dzieli się na te dozwolone, dozwolone w określonych ilościach oraz zakazane. W przypadku stosowania tej diety bardzo pomocne są dzienniczki żywieniowe oraz pomoc dietetyka.
- Dieta redukcyjna:
Dieta redukcyjna to taka, w której ilość spożywanych kalorii jest niższa, niż zapotrzebowanie energetyczne konkretnej osoby. Stosować ją mogą ludzie zdrowi lub osoby leczące się na otyłość. Dieta uwzględnia zasady zdrowego żywienia i z założenia nie wyklucza wybranych grup produktów tak, jak ma to miejsce przykładowo w odniesieniu do LOW FODMAP.Żeby prawidłowo ją ułożyć, należy policzyć PPM pacjenta (podstawową przemianę materii), a następnie wyliczyć CPM (całkowite zapotrzebowanie kaloryczne). W przypadku chęci redukcji wagi od uzyskanego wyniku odejmuje się na początek 200-300 kalorii i obserwuje rezultaty. Bezwzględnie ilość przyjmowanych kalorii na dobę nie może być niższa, niż wynik PPM. Jest to bowiem kaloryczność potrzebna do prawidłowego funkcjonowania termogenezy czy podtrzymania pracy narządów.
Jak zostać dietetykiem? To proste – wybierz kurs!
Procentową ilość konkretnych składników w jadłospisie określa dietetyk, biorąc pod uwagę stan zdrowia i zapotrzebowanie danej osoby. A jeśli zmaga się ona z jakimś chorzeniem, powinien mieć on dodatkowe kwalifikacje w zakresie żywienia chorych i wiedzę o rodzajach diet leczniczych. Takie umiejętności można uzyskać na przykład na “Kursie dietetyki klinicznej”. Dzięki temu dietetyk może komponować posiłki, które pozwolą na utrzymanie organizmu w dobrej kondycji – również podczas długotrwałego leczenia.
Absolwent po ukończeniu kursu otrzymuje dokumentację zgodną z wymogami MEiN a dodatkowo certyfikat w języku polskim i angielskim. Należy pamiętać, że działalność związaną z dietetyką kliniczną, po ukończeniu ww. kursu, mogą prowadzić wyłącznie osoby posiadające dyplom dietetyka. Warto podkreślić, że Polski Instytut Dietetyki ma uprawnienia do nadawania tytułu zawodowego dietetyka po ukończeniu 3-etapowego kursu online, na który składa się: “Kurs Dietetyki Podstawowy”; “Kurs Dietetyki Zaawansowany”; “Kurs Dietetyka”.
