Zaktualizowano dnia 14 listopada 2024
Aby cieszyć się zdrowiem i dobrym samopoczuciem przez długie lata, należy się odpowiednio odżywiać. Proste prawda? Okazuje się jednak, że coraz więcej osób cierpi na różnego rodzaju schorzenia związane z nieprawidłowym odżywianiem. Każdy z nas posiada indywidualne preferencje odnośnie spożywanych posiłków, je o innych porach, ma inne geny i prowadzi różny tryb życia. W każdym z tych przypadków niezwykle ważne jest dobranie odpowiedniej diety. Wbrew powszechnej opinii nie dotyczy ona jedynie osób z nadwagą, które chcą – a niekiedy muszą – zrzucić zbędne kilogramy. Czym więc jest i jakie są rodzaje diety?
Co to jest dieta?
Dieta to termin, który przez wiele osób rozumiany jest jako jadłospis dla osoby z otyłością, która chce schudnąć. Kojarzy się z restrykcjami, zakazami, głodem czy ograniczeniami. Nic bardziej mylnego! W ogólnym znaczeniu dieta oznacza sposób odżywiania oparty na zasadach dietetyki, który charakteryzuje się doborem pokarmów ustalonych pod względem ilości, jakości oraz urozmaicenia. Jest również dostosowany do potrzeb konkretnego organizmu.
Czemu dieta kojarzona jest z chudnięciem i ograniczeniami? Dlatego, że wiele chorób związanych z otyłością, cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym czy właśnie nadwagą jest zależne od diety. A konkretniej – od nieprawidłowej diety.
Ogólne zasady żywieniowe
Choć istnieje wiele różnych diet, które opiszemy poniżej, istnieje kilka podstawowych zasad zdrowego żywienia. Dotyczą one:
- Regularności spożywania posiłków. Powinno się jeść od 4 do 5 posiłków w ciągu dnia w 3- lub 4-godzinnych odstępach.
- Odpowiedniego nawodnienia. Przyjęło się, żeby pić minimum 1,5 litra wody dziennie, choć według ekspertów WHO powinno być to aż 3 litry.
- Wyeliminowania słodkich napojów oraz słodyczy.
- Unikania przetworzonych produktów.
Rodzaje diet – diety osób chorych
Aktualnie istnieje wiele rodzajów diet, które stosowane są zarówno przez osoby zdrowe, jak i chore.
Dieta podstawowa
Dieta podstawowa skierowana jest do osób zdrowych w różnym wieku. Zawiera wszystkie potrawy oraz produkty i dopuszcza stosowanie wszystkich technik związanych z przygotowaniem posiłków i obróbką produktów. Dieta podstawowa powinna być oparta na właściwej podaży składników odżywczych.
Tego rodzaju dietę stosują osoby bez wyraźnych problemów zdrowotnych. W diecie podstawowej istotne jest zachowanie różnorodności posiłków i produktów spożywczych.
Dieta lekkostrawna
Najpopularniejsze i często zalecane rodzaje diet to m.in. dieta lekkostrawna. Stosuje się ją przy nadmiernej pobudliwości jelita grubego, w stanach zapalnych żołądka i jelit, nowotworach przewodu pokarmowego czy chorobach infekcyjnych. W diecie lekkostrawnej należy wykluczyć produkty zawierające dużą ilość błonnika pokarmowego, nasączone tłuszczem czy o działaniu wzdymającym.
Unika się w niej również ostrych przypraw, takich jak ocet, pieprz, ale też sól. Wyklucza się produkty, takie jak: nasiona strączkowe, warzywa marynowane i wzdymające, czyli np. cebulę, pora, kapustę czy kalafiora.
Dieta wysokobiałkowa
Dieta wysokobiałkowa zalecana jest najczęściej osobom cierpiących na choroby nowotworowe, a także dla osób, u których organizm jest wyniszczony po przebytych chorobach. Kluczowe jest w tej diecie spożywanie białka na poziomie około 40% w stosunku do reszty składników odżywczych.
W diecie wysokobiałkowej należy ograniczyć tłuszcze i węglowodany. Istotne jest dodawanie do jadłospisu takich produktów jak ryby, mięso, owoce morza, nabiał i jaja. Zalecane są także nasiona strączkowe. W wielu przypadkach dieta wysokobiałkowa pomaga zredukować ilość tkanki tłuszczowej i działa odchudzająco.
Dieta niskobiałkowa
Rodzaje diety, które warto stosować dla oczyszczenia organizmu to m.in. dieta niskobiałkowa. Stosowana jest w zapobieganiu wytwarzania nadmiernych toksyn dla organizmu. Zaleca się ją osobom, które powinny chronić zmienione chorobowo narządy (m.in. nerki, wątrobę) i umożliwia ona utrzymanie dobrego stanu odżywienia pacjenta.
W diecie niskobiałkowej kluczowe jest, aby ilość dostarczanego do organizmu białka była jak najniższa i utrzymywała się na poziomie niezbędnego dla organizmu minimum. Polecane są tu takie produkty jak ryże i kasze, mleko sojowe, warzywa i owoce, mięsko królicze, ryby i drób.
Dieta bezglutenowa
Dieta bezglutenowa wykorzystywana jest w przypadkach nietolerancji glutenu lub alergii. Ten sposób odżywiania zaliczany jest do diet eliminacyjnych. To dieta zalecana osobom z celiakią.
Wśród produktów szczególnie polecanych przy diecie bezglutenowej znajdują się takie jak: ryż, ziemniaki, kukurydza, soja, tapioka, proso, gryka, amarantus, rośliny strączkowe, warzywa, owoce, orzechy, mięso czy jaja. Można spożywać również produkty przetworzone, jednak zawartość glutenu nie może przekraczać w nich poziomu 20 mg na kg.
Dieta lekkostrawna
W diecie lekkostrawnej eliminuje się produkty ciężkostrawne oraz dania smażone, tłuste czy pieczone w sposób tradycyjny. Należy też odstawić ostre przyprawy i artykuły wzdymające. Niezalecane są także produkty wędzone i z dużą zawartością błonnika. Szczególnie warto włączyć do jadłospisu dużo owoców i warzyw, choć często należy je przed spożyciem odpowiednio przygotować. Można tu wyróżnić różne modyfikacje diety lekkostrawnej pod względem konsystencji serwowanych dań:
- dieta papkowata – zalecana osobom z chorobami jamy ustnej lub przełyku, w przypadkach utrudnionego gryzienia oraz połykania;
- dieta przecierana – polega na zmianie konsystencji potraw i produktów;
- dieta płynna – stosowana także w chorobach jamy ustnej, w przypadku osób nieprzytomnych bądź w innych stanach chorobowych;
- dieta kleikowa – wykorzystywana w ostrych stanach wątroby, trzustki czy przewodu pokarmowego.
Jeśli chcesz się dowiedzieć, jakie są rodzaje diet odchudzających — sprawdź nasz artykuł blogowy!
Dieta ubogoenergetyczna
Dieta ubogoeneregetyczna zalecana jest w trakcie redukcji masy ciała, najczęściej przez osoby z otyłością lub z nadwagą. Podstawowym założeniem tej diety jest spożywanie częstych posiłków, ale w małych ilościach, które w przeliczeniu na dobę nie powinny przekraczać 1000-1500 kcal.
W diecie ubogoenergetycznej powinno znaleźć się dużo błonnika, który zapewni pacjentowi uczucie sytości. Zalecane są warzywa i owoce z niewielką zawartością fruktozy, gotowane mięso, pieczywo pełnoziarniste, jaja, chudy twaróg czy napoje mleczno owocowe.
Dieta z ograniczeniem tłuszczu
Jadłospis oparty na spożywaniu posiłków z ograniczeniem tłuszczu wykorzystywany jest w przypadkach przewlekłego zapalenia oraz kamicy pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych, a także w chorobach wątroby. Należy też zwrócić uwagę na produkty z wysoką zawartością cholesterolu. Ilość tłuszczu spożywanego na dobę powinna utrzymać się w granicy 30-50 g.
Szczególnie istotne w diecie z ograniczeniem tłuszczu jest ostrożne dozowanie takich produktów jak wędliny, mięso, jaja i mleko. Warto też zwrócić uwagę na tłuszcz zawarty w wybieranym pieczywie i innych potrawach.
Dieta bogatobłonnikowa
Jednym z rodzajów diet stosowanych w przypadkach zaparć nawykowych, nadmiernej pobudliwości jelita grubego, kamicy żółciowej, a także otyłości i zaburzeniach przemiany lipidowej jest dieta bogatobłonnikowa. Należy ograniczyć tu ryż, białe pieczywo czy banany, a zwiększyć podaż kasz, płatków zbożowych i otrębów pszennych czy owsianych. W diecie bogatobłonnikowej należy też wykluczyć słodycze, alkohol, cukier i kawę.
Rodzaje diet – podstawowy podział
Podstawowy podział wyróżnia 4 rodzaje diet, do których zalicza się dietę:
- Zwyczajową – czyli naturalną, podstawową.
- Alternaytywną – dieta mająca na celu wyeliminowanie konkretnych pokarmów bądź metod ich przygotowywania. Zalicza się do niej m.in. dietę wegetariańską.
- Leczniczą – dieta, która wpływa na modyfikację podaży składników energetycznych oraz substancji odżywczych ze względu na stan zdrowia,
- Doświadczalną – dieta wykorzystywana w badaniach żywieniowych, które prowadzone mogą być na ludziach bądź zwierzętach.
Szkolenia Dietetyka
Aby podjąć zatrudnienie jako dietetyk, należy zdobyć odpowiednie umiejętności i wiedzę. Sprawdź, dlaczego warto kształcić się na kursach z dietetyki. Polski Instytut Dietetyki na platformie dydaktycznej oferuje kursy, które nadają stosowne kwalifikacje. Kursy są prowadzone zgodne z Rozporządzeniem Ministra Edukacji i Nauki, Ustawą o prawie oświatowym oraz Ustawą o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Realizacja “Kursu Dietetyki Podstawowej”, “Dietetyki Zaawansowanej” oraz “Kursu Dietetyka” pozwala uzyskać tytuł dietetyka wraz z dyplomem i kodem zawodu. Szkolenia Dietetyka to kursy, które możesz zrealizować w łatwy sposób i pogodzić naukę z pracą lub innymi obowiązkami. Absolwent kursu otrzymuje dokumentację zgodną z wymogami MEiN, certyfikat w języku polskim i angielskim, a dzięki uzyskanej akredytacji uczelni wyższej istnieje możliwość ubiegania się o dodatkową dokumentację wydawaną przez uczelnie w postaci dyplomu w skórzanej oprawie i świadectwa ukończenia kursu.
